Lighter và con đường trở thành “vị hoàng đế phái sinh” mới

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử trong thị trường phái sinh phi tập trung. Chỉ riêng trong quý 3, tổng khối lượng giao dịch của toàn ngành đã vượt mốc 1.000 tỷ USD, phản ánh sức nóng chưa từng có của lĩnh vực này. Giữa hàng chục nền tảng chen chúc giành giật thị phần, Lighter nổi lên như một hiện tượng, không chỉ nhờ công nghệ Zero-Knowledge tiên tiến mà còn bởi tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc. 

Từ một dự án khởi đầu khiêm tốn, Lighter đã nhanh chóng vươn mình thành biểu tượng đổi mới, đạt định giá 1,5 tỷ USD chỉ sau vòng gọi vốn Series A với sự góp mặt của các ông lớn trên thị trường.

Viên gạch đầu cho cuộc hành trình ngôi vương của Lighter

Câu chuyện của Lighter bắt đầu vào đầu năm 2024 khi Vladimir Novakovski, người vốn cựu kỹ sư cao cấp tại Jump Trading, một trong những công ty giao dịch tần suất cao hàng đầu thế giới nhận thấy một khoảng trống lớn trong DeFi. Người đàn ông này tự hỏi làm thế nào để mang tốc độ và độ tin cậy của sàn tập trung như Binance lên blockchain, mà vẫn đảm bảo tính minh bạch tuyệt đối.

Với kinh nghiệm dày dạn từ môi trường giao dịch phố Wall, Novakovski cùng đội ngũ sáng lập gồm các chuyên gia từ Paradigm và a16z quyết định xây dựng một nền tảng phái sinh trên Arbitrum. Ý tưởng cốt lõi của những “kiến trúc sư” này là sử dụng công nghệ Zero-Knowledge Proofs để chứng minh tính xác thực của mọi giao dịch, từ khớp lệnh theo nguyên tắc giá, thời gian cho đến thanh lý vị thế mà không tiết lộ bất kỳ dữ liệu nhạy cảm nào của người dùng. Điều này giúp tránh việc thao túng giá trị của một loại tài sản dựa trên các thông tin được công khai.

Tháng 10/2024, phiên bản thử nghiệm đầu tiên của Lighter được ra mắt, giới hạn trong một nhóm nhỏ các nhà giao dịch chuyên nghiệp. Ở giai đoạn này, dự án tập trung thử nghiệm cỗ máy quản trị rủi ro tự động và hệ thống thanh khoản dự phòng LLP (Liquidity Provider of Last Resort), giúp nền tảng có thể xử lý hàng nghìn lệnh mỗi giây với độ trễ chỉ tính bằng mili giây.

Kết quả vượt ngoài mong đợi khi hơn 5.000 giao dịch thử nghiệm được thực hiện mà không có lỗi khớp lệnh nào. Đến tháng 1/2025, Lighter bước vào giai đoạn thử nghiệm kín kéo dài 8 tháng, giới hạn tiền nạp ở mức 250.000 USD mỗi tài khoản và cho phép sử dụng đòn bẩy tối đa 25x cho các tài sản phổ biến như SOL hay ETH.

Đây không chỉ là giai đoạn thử nghiệm kỹ thuật mà còn là một bài kiểm tra thị trường thực thụ. Theo báo cáo nội bộ, chương trình thử nghiệm ở giai đoạn này thu hút 9.759 nhà giao dịch, phân phối hơn 3,4 triệu điểm thưởng và đạt TVL 75 triệu USD chỉ sau 100 ngày khởi chạy.

Không lâu sau đó Open Interest trên nền tảng này đạt 1 tỷ USD và TVL tăng vọt lên 720 triệu USD, nguyên nhân ban đầu là nhờ cú hích từ chiến lược niêm yết sớm các token có độ nhận diện lớn như WLFI và XPL. Không lâu sau đó vào ngày 1/10/2025, Lighter chính thức ra mắt mạng chính thức, kèm theo đoạn video giới thiệu viral trên X thu hút hơn 500.000 lượt xem chỉ trong 24 giờ.

Nhờ những thành tựu nổi bật chỉ sau một khoảng thời gian không quá dài, Lighter đã thu hút được dòng vốn từ các quỹ đầu tư. Ngày 11 tháng 11 năm 2025, giao thức này chính thức kết thúc vòng gọi vốn Series A trị giá 68 triệu USD cùng với định giá 1,5 tỷ USD. Vòng gọi vốn này có sự tham gia của những ông lớn trên thị trường như Robinhood, Founders Funds... đã góp phần củng cố vị thế và niềm tin của cộng đồng vào giao thức này.

Đọc thêm: Decibel - Sàn DEX phái sinh trên hệ Aptos chuẩn bị ra mắt Testnet trong tháng 11

Cơn sóng trên cuộc hải trình đến ngai vàng

Chỉ hai tháng sau khi Lighter được ra mắt, giao thức này đã trải qua một bài thử thách sinh tử khi cú sập thị trường ngày 11 tháng 10 khiến toàn bộ thị trường crypto chứng kiến hơn 19 tỷ USD bị thanh lý chỉ trong vài giờ. Trong khi nhiều nền tảng khác chao đảo vì lỗi thanh lý và trượt giá, Lighter vẫn vận hành ổn định, xử lý hàng nghìn giao dịch mà không xảy ra sự cố nghiêm trọng, nhờ cỗ máy kiểm soát rủi ro tích hợp AI và quỹ bảo hiểm nội bộ. 

Dù gặp sự cố tạm ngưng xử lý giao dịch kéo dài 4,5 giờ, đội ngũ nhanh chóng phản ứng bằng cách công khai báo cáo chi tiết, tổ chức AMA với CEO Vladimir Novakovski và thông báo bồi thường người dùng bằng 250.000 điểm thưởng cùng hoàn phí thanh lý. Việc xử lý khủng hoảng nhanh chóng từ Lighter đã xoay chuyển thế cục. Thay vì mất niềm tin, cộng đồng lại càng ủng hộ mạnh mẽ hơn, khiến TVL tăng 30% ngay sau sự kiện “đẫm máu” ngày 11.

Theo dữ liệu DeFiLlama ngày 12/11/2025, khối lượng giao dịch phái sinh 30 ngày gần nhất của Lighter đạt 284,54 tỷ USD, cùng khối lượng giao dịch 24 giờ gần nhất đạt 11,2 tỷ USD (lớn nhất trong các giao thức). Tính từ ngày chính thức ra mắt, tổng khối lượng giao dịch cộng dồn của Lighter đã vượt 933 tỷ USD, một con số ấn tượng với một nền tảng non trẻ. Lighter hiện hỗ trợ hơn 104 cặp giao dịch, bao gồm các Altcoin đã được niêm yết như ICP, FIL, STRK và các token chưa được chính thức niêm yết như MEGA. 

Đặc biệt, trong tháng 11, nền tảng chính thức mở rộng sang thị trường ngoại hối với đòn bẩy 25x cho các cặp GBP/USD và EUR/USD, mở đường cho việc giao dịch các tài sản truyền thống trong khuôn khổ DeFi. Hợp tác chiến lược với Chainlink trong vai trò cầu nối cho lĩnh vực token hóa phái sinh được công bố đầu tháng 11, giúp Lighter đảm bảo dữ liệu giá chính xác cho hàng hóa, cổ phiếu và ngoại tệ, đồng thời kích hoạt cơ chế thanh lý tự động và các lệnh điều kiện.

Chỉ trong tuần đầu tiên, khối lượng giao dịch ở lĩnh vực này đã đạt 500 triệu USD theo dữ liệu on-chain. Bên cạnh đó, chương trình thưởng mùa thứ 2 tiếp tục đẩy mạnh tăng trưởng với cơ chế thưởng theo khối lượng giao dịch và giới thiệu bạn bè, phân phối thêm 5 triệu điểm. Đây là một trong những lý do thu hút được lượng lớn nhà giao dịch đến với Lighter, nhất là sau sự thành công của Aster Dex và Hyperliquid.

Số lượng trader độc lập đạt 250.000, tăng gấp đôi so với giai đoạn thử nghiệm kín, trong khi phí giao dịch gần như bằng 0 đối với người dùng nhỏ lẻ. Việc không có phí giao dịch là một điểm cộng rất lớn của Lighter. So sánh với các đối thủ hiện tại thì Aster Dex đang thu 0.005% trên lệnh Maker và 0.04% trên lệnh Taker. Còn với Hyperliquid, con số này là 0,015% và 0,045%. Việc không có phí giao dịch khiến cho Lighter nổi lên như một hiện tượng, vì vốn các dự án phái sinh phi tập trung thường sống dựa vào nguồn phí từ khối lượng giao dịch của người dùng.

Theo lộ trình, Lighter sẽ ra mắt tính năng giao dịch giao ngay vào quý I/2026, triển khai ký quỹ chéo và phổ quát và hệ thống ZKVM để tích hợp với các ứng dụng DeFi khác, cho phép mở rộng mà vẫn duy trì tốc độ các giao dịch tần suất cao. 

Đọc thêm: MetaMask tích hợp Hyperliquid, cho phép giao dịch hợp đồng vĩnh viễn ngay trong ví

Lighter và cuộc đại chiến tam cánh quân

Năm 2025 cũng là năm chứng kiến cuộc “tam cánh quân chiến” giữa Lighter, Aster DEX và Hyperliquid – ba nền tảng chiếm hơn 70% thị phần phái sinh phi tập trung hiện tại, với tổng khối lượng giao dịch vượt 1,3 nghìn tỷ USD trong tháng 10 vừa qua.

Sự bảo mật thông tin vốn là một yếu tố được các nhà đầu tư lớn quan tâm, không như Hyperliquid luôn công khai toàn bộ thông tin về các lệnh giao dịch của từng địa chỉ ví. Lighter lại giấu các thông tin quan trọng này, cho phép nhà giao dịch an tâm về các vị thế của mình mà không sợ các tổ chức hay “cá voi” nhòm ngó.

Lighter cũng được đánh giá nổi bật nhờ công nghệ ZK, trong khi Aster dẫn đầu về chính sách thưởng và Hyperliquid thống trị quy mô. Hyperliquid với một mạng lưới riêng hiện đang là “ông vua khối lượng” của thị trường phái sinh phi tập trung. Tính đến ngày 12/11/2025, nền tảng này đạt khối lượng Open Interest lên tới 8,35 tỷ USD, khối lượng giao dịch 24 giờ cán mốc 9,1 tỷ USD và TVL đạt 4,58 tỷ USD, cao nhất trong nhóm dự án phái sinh phi tập trung.

Dù không nhận vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm, Hyperliquid vẫn vượt qua đợt khủng hoảng tháng 10 mà không gặp bất kỳ vấn đề gì. Tuy nhiên nền tảng này lại bị hạn chế bởi mức đòn bẩy thấp và ít chiến dịch khuyến khích người dùng. Sự an toàn của Hyperliquid cũng chính là điểm yếu, khi không cho phép người dùng sử dụng đòn bẩy một cách tối đa.

Trong khi đó, Aster DEX - dự án được YZilabs hỗ trợ phát triển trên BNB Chain lại chọn con đường tăng trưởng bùng nổ nhờ các gói kích thích. Sự kiện TGE của token ASTER vào ngày 17/9/2025 đã đẩy TVL từ 660 triệu USD lên 1 tỷ USD, với khối lượng giao dịch trong tháng 10 đạt 259 tỷ USD. Nhưng vẫn thấp hơn Lighter khi nền tảng này ghi nhận 272 tỷ USD trong cùng tháng.

Động lực thúc đẩy chính của Aster Dex không đến từ chính nội tại của giao thức mà phụ thuộc vào việc dẫn dắt truyền thông từ những người nổi tiếng, cụ thể là cựu CEO Binance - CZ. Đây cũng chính là con dao 2 lưỡi khiến Aster kém linh hoạt và gây ra những tranh cãi quanh việc dự án bị xem là “con cưng” của CZ, đồng thời khiến nhiều nhà đầu tư muốn tìm kiếm một nền tảng ít bị chi phối hơn.

So với hai đối thủ này, Lighter chọn con đường “ưu tiên công nghệ” với triết lý lấy công nghệ làm trung tâm. Dựa trên nền tảng zk-rollup của Arbitrum, Lighter đạt độ trễ ở cấp mili giây, khớp lệnh có thể xác minh, phù hợp với các chiến lược giao dịch tần suất cao. Dù TVL và OI còn thấp hơn Hyperliquid, nhưng khối lượng giao dịch tính theo phần trăm của Lighter lại đang cao nhất trong cả 3 dự án. Theo giữ liệu từ DeFiLlama, Lighter ghi nhận mức tăng trưởng 291% so với quý 2 cùng 371 tỷ USD khối lượng giao dịch đã được xử lý trong quý 3.

Trong khi Aster lại ghi nhận mức tăng trưởng âm 20,5% về khối lượng giao dịch. Hyperliquid tuy có chút khá hơn nhưng cũng không còn quá bùng nổ với 66,5% tỷ lệ tăng trưởng so với quý 2.

Tổng kết lại, trong khi Hyperliquid vẫn giữ vững ngôi vương về quy mô và Aster DEX tận dụng tốt sức mạnh truyền thông để mở rộng hệ sinh thái, thì Lighter lại nổi lên như nhân tố bứt phá thực sự nhờ tốc độ tăng trưởng ấn tượng một cách tự nhiên mà không cần một tác động từ bất kỳ nhân vật nổi tiếng nào, từ đó giảm sự phụ thuộc.

Việc ghi nhận mức tăng 291% chỉ trong quý 3 cùng tổng khối lượng 371 tỷ USD, vượt xa cả hai đối thủ, không chỉ cho thấy hiệu quả của chiến lược “lấy công nghệ làm trung tâm” mà còn phản ánh xu hướng chuyển dịch rõ rệt của dòng tiền sang Lighter. Nếu duy trì được đà tăng này, Lighter hoàn toàn có thể trở thành “đế vương” mới trong cuộc đua định hình thế hệ tiếp theo của các sàn phái sinh phi tập trung và trực tiếp đe dọa vị trí dẫn đầu của Hyperliquid.