Crypto là tấm vé đổi đời hay chiếc bẫy chờ sẵn cho Gen Z Việt?

Giấc mơ hay ác mộng an cư?

Nếu nhìn vào hành trình trưởng thành của Gen Z Việt Nam, có thể thấy đây là một thế hệ bắt đầu cuộc sống với nhiều lợi thế khi được tiếp cận sớm công nghệ, mở cửa tư duy quốc tế, nhạy bén với xu hướng mới. 

Nhưng cũng chính lớp trẻ này lại là thế hệ gánh chịu những biến động kinh tế nặng nề nhất khi dịch bệnh kéo dài, lạm phát, thị trường việc làm bất ổn, giá nhà leo thang gấp nhiều lần tốc độ tăng lương. Một thế hệ tài năng nhưng bị mắc kẹt giữa vòng xoáy của một nền kinh tế không ổn định, nơi các tiêu chuẩn “thành công” theo kiểu cũ đang ngày càng trở thành gánh nặng.

Tại Hà Nội, nơi từng được coi là thị trường dễ thở hơn so với TP.HCM, giá một căn hộ trung bình hiện vào khoảng 4 tỷ đồng. Điều này đồng nghĩa rằng với mức thu nhập trung bình 8,3 triệu/tháng, một người trẻ phải tiết kiệm 40 năm mà không tiêu xài. Nhưng khi chi phí sinh hoạt tối thiểu ở đô thị lớn đã ngốn mất 60–70% thu nhập, việc tiết kiệm 100% là điều bất khả thi. Chỉ cần một phép tính đơn giản: nếu bạn trẻ tiết kiệm 40% thu nhập, thời gian sở hữu một căn hộ sẽ thành 80 năm. Đó là một con số vượt khỏi thời gian cống hiến của cả một đời người.

Đối với TP.HCM, câu chuyện còn áp lực hơn. Một căn hộ tầm trung tại khu vực Thủ Đức, Bình Thạnh, Tân Bình hay các vùng giáp ranh cũng nằm trong mức 3,5–5 tỷ đồng. Nhiều bạn trẻ khi mới ra trường, kiếm được 8–10 triệu/tháng đã cảm thấy bất lực khi đối chiếu với bảng giá nhà. Những người đi làm 5–7 năm, mức thu nhập 15–20 triệu/tháng cũng khó có thể mơ đến việc mua nhà nếu không có sự hỗ trợ của gia đình. Giấc mơ an cư từng được xem là cột mốc của sự trưởng thành, nay đang dần trở thành gánh nặng.

Nhưng Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất trong cuộc khủng hoảng này. Hàn Quốc vốn là một nền kinh tế phát triển hơn, thu nhập trung bình cao hơn nhiều nhưng cũng lại đang chứng kiến một thực trạng thậm chí còn trầm trọng hơn. Tại Hàn Quốc, thu nhập trung bình hằng năm của người dân vào khoảng 56 triệu won, nhưng đối với giới trẻ 19–34 tuổi, con số này chỉ vào khoảng 26 triệu won mỗi năm.

Trong khi đó, giá nhà tại Seoul lại thuộc nhóm cao nhất thế giới khi giá căn hộ trung bình dao động từ 1,1 đến 1,45 tỷ won, tùy loại và khu vực. Nếu lấy mức thu nhập trung bình của giới trẻ để so sánh với giá nhà phổ biến khoảng 1 tỷ won, thì phải mất khoảng 38 năm tiết kiệm toàn bộ thu nhập mới có thể mua được nhà, một giả định hoàn toàn phi thực tế vì người trẻ phải chi tiêu cho sinh hoạt và thường phải vay tiền.

Ngay cả khi tính theo thu nhập trung bình của toàn bộ người lao động Seoul (khoảng 56 triệu won), thời gian cũng lên đến 18 năm. Vì vậy, khoảng cách giữa thu nhập và giá nhà tại Seoul đang tạo áp lực cực lớn cho thế hệ trẻ Hàn Quốc, khiến việc sở hữu nhà trở thành mục tiêu ngày càng khó đạt được.

Không chỉ vậy, người trẻ Hàn còn phải đối mặt với hệ thống thuê nhà jeonse, vốn từng là cách để người trẻ không phải trả tiền thuê hàng tháng mà thay bằng một khoản đặt cọc lớn. Nhưng mức cọc ngày nay đã lên tới 100.000–300.000 USD, tương đương tài sản cả đời của một người trẻ.

Điều này đẩy thế hệ trẻ Hàn Quốc vào trạng thái tuyệt vọng. Họ trì hoãn kết hôn, sinh con, thậm chí từ bỏ cả ý định sở hữu nhà – điều mà vài thập kỷ trước vẫn còn được coi là hiển nhiên. Áp lực tại Việt Nam và Hàn Quốc tuy khác nhau về quy mô thu nhập nhưng lại giống nhau ở bản chất, khi thế hệ trẻ đang bị nền kinh tế siết chặt vào những biểu tượng an cư truyền thống.

Đọc thêm: Gia tăng tình trạng giả danh sàn giao dịch tiền số quốc nội sau Nghị quyết 05/2025

Củ cà rốt trước mũi lừa

Chính trong bối cảnh nghẹt thở ấy, crypto xuất hiện như một "khe sáng" hiếm hoi giữa bức tường bế tắc. Với các bạn Gen Z tại Việt Nam, crypto không chỉ là kênh đầu tư, mà còn là chiếc bàn đạp để khuếch đại tài chính cá nhân. Nếu không thể mua nhà bằng lương, người trẻ sẵn sàng tìm cách kiếm nhiều hơn. Nếu thu nhập bị đóng khung trong cấu trúc việc làm truyền thống, họ tìm cơ hội trong thị trường phi truyền thống. Nếu cuộc đời không cho họ cơ hội “leo thang”, họ sẽ tự tạo cho mình “đường tắt”.

Crypto, ở góc độ tâm lý học xã hội, không chỉ là tài sản. Nó còn là biểu tượng của sự giải thoát. Cảm giác “chỉ cần một cú tăng gấp 5 lần nữa là đủ tiền trả nợ, đủ tiền đặt cọc mua nhà” trở thành động lực khiến hàng loạt người trẻ lao vào. Một thị trường có thể thay đổi cuộc đời chỉ trong vài giờ, vài ngày hay vài tháng – điều mà lương tháng không bao giờ làm được.

Năm 2021, không thiếu những câu chuyện người trẻ đổi đời với những Shiba Inu, Axie Infinity hay Radio Raca. Sự giàu có chóng vánh đã khiến cho nhiều người trẻ chọn con đường này để thực hiện hóa giấc mơ mua nhà có phần là gánh nặng.

Nhưng chính sự hấp dẫn ấy khiến crypto vừa là giấc mơ, vừa là ác mộng. Những câu chuyện khoe tài khoản lời hàng chục ngàn USD thông qua Memecoin trên TikTok, YouTube, Facebook tràn ngập, trong khi những thất bại, những khoản lỗ ại được che giấu. Gen Z vốn là một thế hệ lớn lên với mạng xã hội, rất dễ bị định hình bởi các nội dung thổi phồng này. 

Họ tìm đến các hội nhóm, sao chép giao dịch từ những người tự xưng là “chuyên gia”, giao dịch với đòn bẩy 50, thậm chí 100 lần mà không hiểu rằng chỉ một biến động nhỏ cũng đủ để tài khoản về 0 trong vài giây. Người trẻ đổ tiền vào những dự án được gắn mác “blockchain thế hệ mới”, “AI trading”, “tài chính tương lai” phần lớn chỉ là vỏ bọc của các mô hình ponzi tinh vi hoặc kêu gọi vốn rồi không phát triển.

Sự hào nhoáng và giàu có từ tiền điện tử giống như củ cà rốt được treo chiếc mũi lừa, khiến chúng chạy theo dù không bao giờ tới đích. Tuy nhiên, tiền điện tử không chỉ toàn những điều tiêu cực. Khi khung pháp lý chính thức được đưa ra ở Việt Nam sẽ là “ánh sáng mở đường” cho các doanh nghiệp lớn tiến vào lĩnh vực này. Đồng thời mở ra cơ hội việc làm với ít độ cạnh tranh và đãi ngộ cao hơn với những ai đã dám đứng ra và trở thành người tiên phong.

Đọc thêm: Sau bê bối Shark Bình, Sơn Tùng MTP là cái tên tiếp theo bị "réo" cùng dự án Radio Caca (RACA)

Tấm vé đổi đời hay chiếc bẫy

Rõ ràng crypto không chỉ là sòng bạc, nó còn là một ngành công nghiệp công nghệ đang lớn mạnh, nơi người trẻ có lợi thế tự nhiên. Đối với những người biết nắm bắt, đây vẫn sẽ là một cơ hội để xây dựng sự nghiệp về dài hạn và hiện thực hóa giấc mơ mua nhà trong một thời gian dài. 

Còn với những ai vẫn u mê cho rằng thị trường này có thể kiếm tiền nhanh dựa vào những con sóng thì hãy coi chừng những nguy hiểm luôn rình rập sau đồ thị giá. Crypto không xấu, crypto thậm chí hoàn toàn có thể giúp người trẻ chạm đến giấc mơ mua nhà nhưng cần một giai đoạn tích lũy, thay vì nhanh chóng đổi đời với những giấc mơ nhân 5, nhân 10 tài sản.

Ở giữa hai thái cực – cơ hội và rủi ro thì phần lớn Gen Z Việt Nam đang đứng ở vùng xám. Họ không đủ kiến thức để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp, nhưng cũng không đủ kiên nhẫn để chọn con đường an toàn. Và khi áp lực tài chính đè nặng, đặc biệt là áp lực sở hữu nhà, họ dễ dàng rơi vào những quyết định đầy cảm tính – những quyết định có thể khiến họ đánh mất toàn bộ vốn liếng của mình sau nhiều năm tích lũy.

Crypto, suy cho cùng không có lỗi. Việc tham gia vào thị trường này đối với mỗi cá nhân sẽ có một tâm thế khác nhau. Với những ai mong cầu sự giàu sang nhanh chóng hay đỏ đen thì đây luôn là chiếc bẫy được mở sẵn. Ngược lại với những ai coi đây là một thị trường nghiêm túc, sẵn sàng học hỏi và phát triển sự nghiệp đường dài thì tấm vé đổi đời luôn ở trước mắt. Vấn đề chỉ là liệu người trẻ sẽ chọn tiếp cận thị trường này theo hướng an toàn hay nhanh chóng để chạm tới giấc mơ an cư?