Nhìn lại bức tranh thị trường tiền mã hóa năm 2025, một bài học xương máu mà phần lớn cộng đồng đều phải thừa nhận chính là sự khắc nghiệt khi đầu tư vào các dự án Altcoin mới ra mắt. Không hẳn vì nhà đầu tư chọn sai dự án, cũng không phải do thị trường tẩy chay Altcoin, mà nguyên nhân sâu xa nằm ở chính cơ chế ra mắt đầy bất cập của các token hiện nay.
Cái bẫy định giá tỷ đô và sự thiệt thòi của nhà đầu tư cá nhân
Nếu như trước đây, việc đầu tư vào các dự án mới thường mang lại cơ hội gia tăng tài sản đột biến, thì từ năm 2025, câu chuyện đã rẽ sang một hướng khác. Theo nhận định từ các chuyên gia phân tích thị trường, điển hình như Crypto Koryo (founder của Dexu AI), rào cản lớn nhất khiến nhà đầu tư khó kiếm lợi nhuận nằm ở hai vấn đề cốt lõi: mức định giá pha loãng hoàn toàn (FDV) cao ngất ngưởng và giá trị thực tế tích lũy cho người nắm giữ token lại quá mơ hồ.
Thực tế cho thấy, hàng loạt dự án được niêm yết trên các sàn giao dịch lớn với mức FDV lên tới vài trăm triệu, thậm chí cả tỷ USD. Điều đáng nói là mức định giá khổng lồ này được đưa ra trong khi sản phẩm vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm, lượng người dùng thực tế chưa có và doanh thu gần như bằng không. Khi giá niêm yết đã ở mức "đỉnh", áp lực bán xả hàng là điều tất yếu, khiến biểu đồ giá chỉ có một xu hướng duy nhất là đi xuống.
Trong kịch bản này, nhà đầu tư nhỏ lẻ chính là những người chịu thiệt hại nặng nề nhất. Khi một dự án ra mắt ở mức định giá 1 tỷ USD rồi sụt giảm về 200 triệu USD, đó không phải là quá trình thị trường tự điều chỉnh để tìm ra mức giá hợp lý. Bản chất của sự sụt giảm này giống như việc sử dụng thanh khoản của nhà đầu tư cá nhân để giúp những người nắm giữ vị thế tốt hơn thoát hàng. Ngược lại, nếu dự án ra mắt ở mức 50 triệu USD và tăng trưởng lên 200 triệu USD nhờ chứng minh được năng lực, câu chuyện sẽ hoàn toàn khác biệt và mang lại lợi ích cho cả cộng đồng.
Hiệu ứng Domino từ những biểu đồ giá đi xuống
Tâm lý thị trường và sự phát triển của dự án có mối quan hệ mật thiết với biểu đồ giá. Khi giá token tăng trưởng, dự án sẽ chiếm được tâm trí đám đông, thu hút người dùng mới và tạo động lực to lớn cho đội ngũ phát triển tiếp tục xây dựng sản phẩm. Đây là một vòng quay tích cực mà bất kỳ hệ sinh thái nào cũng hướng tới.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay lại vẽ nên một bức tranh xám xịt. Khi biểu đồ giá liên tục sắc đỏ trong 2 đến 3 tháng liền, hệ quả tất yếu là cộng đồng trở nên chán nản, các kênh thảo luận chìm trong im lặng hoặc tiêu cực. Dù đội ngũ phát triển có cố gắng trấn an bằng những thông báo cập nhật tiến độ, nhưng khi giá trị tài sản đã "bốc hơi" 70% chỉ sau vài tháng phát hành, sự kiên nhẫn và hứng thú của nhà đầu tư cũng cạn kiệt. Lúc này, dù sản phẩm có tốt đến đâu thì cũng khó lòng vực dậy được sự chú ý của thị trường.
Động cơ phía sau mức định giá “trên trời”
Một câu hỏi lớn được đặt ra là tại sao các đội ngũ phát triển vẫn ưa thích việc ra mắt token ở mức định giá cao đến vô lý như vậy? Nếu chỉ đổ lỗi cho người sáng lập thì có lẽ là một cái nhìn chưa đầy đủ, bởi gốc rễ vấn đề thường nằm sâu trong bảng phân bổ token.
Phần lớn các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) thường chịu điều khoản khóa token trong vòng một năm. Do đó, động lực tài chính của họ rất rõ ràng đó là bắt buộc phải đẩy mức FDV tại thời điểm ra mắt lên càng cao càng tốt. Chiến lược này đảm bảo rằng đến thời điểm mở khóa, dù giá token có chia 5 hay chia 10 so với đỉnh, họ vẫn có thể thu về lợi nhuận khổng lồ so với giá vốn ban đầu.
Như vậy, rủi ro đã được khéo léo chuyển sang vai những nhà đầu tư nhỏ lẻ mua token trên sàn ngay từ ngày đầu tiên. Kết quả là Altcoin vừa ra mắt đã bị xả, lực mua yếu ớt, câu chuyện truyền thông mất sức hút và biểu đồ giá rơi vào trạng thái không thể cứu vãn.
Cần một cuộc cách mạng về cách phân bổ Token
Giải pháp cho vấn đề này thực tế không quá phức tạp về mặt kỹ thuật, nhưng lại đòi hỏi sự thay đổi tư duy từ chính những người làm dự án. Một hướng đi bền vững hơn là các dự án nên tiến hành gọi vốn sớm một cách công khai với định giá hợp lý, thời gian mở khóa ngắn và cho phép nhiều người cùng tham gia ngay từ giai đoạn đầu. Thay vì đợi đến khi định giá lên tới hàng tỷ USD mới mở bán cho cộng đồng, hãy để họ tham gia khi rủi ro và cơ hội còn chia đều.
Một số trường hợp gần đây đã chứng minh rằng việc ra mắt ở mức định giá thấp là hoàn toàn khả thi. Hãy để thị trường tự định giá sản phẩm, những ai chấp nhận rủi ro từ sớm xứng đáng được hưởng thành quả tăng trưởng. Đó mới chính là tinh thần nguyên bản của thị trường tiền mã hóa, chia sẻ cơ hội gia tăng tài sản cho cộng đồng, chứ không phải chỉ bán sự kỳ vọng ở mức giá đỉnh ngay từ ngày đầu tiên.
Tất nhiên, để thị trường Altcoin thực sự lành mạnh trở lại, chúng ta còn cần giải quyết nhiều vấn đề khác như cơ chế quản trị hay cách token tạo ra giá trị thực cho người nắm giữ. Nhưng trước mắt, sự minh bạch trong định giá và thay đổi cấu trúc gọi vốn là điều có thể thực hiện ngay. Nếu không có sự thay đổi triệt để này, việc đầu tư Altcoin sẽ tiếp tục là một cuộc chơi bất cân xứng, nơi các dự án hứa hẹn về tương lai nhưng lại bán cho nhà đầu tư nhỏ lẻ cái giá đắt đỏ nhất của hiện tại.
